Basic HTML Version
kiyet hakları ihlallerine karşı sınırda
koruma mevzuatını uygulamayı ve
TRIPS Anlaşması çerçevesinde tüm
tedbirleri almayı taahhüt etmiştir.
7
TRIPS Anlaşması uyarınca, üye dev-
letler yasalarına göre, bu anlaşmaya
uygun olan önlemler, fikir mülkiyeti
haklarının, hak sahipleri tarafından
kötüye kullanılmasını önleyecek ya
da ticareti gereksiz şekilde engelle-
yen uygulamalardan koruyacak nite-
lik taşıyabilir.
8
TRIPS’in gümrük mevzuat ve uygu-
lamalarına ilişkin hükümlerine göre
ise üyeler sahte veya telif hakkına
tabi korsan malların ithal edilebile-
ceğinden şüphelenmek için geçerli
nedenleri olan bir hak sahibinin, bu
tür mallar için gümrük makamlarına
başvuruda bulunmasını sağlayacak
usulleri kabul edeceklerdir, denmek-
tedir.
9
Bu usuller çerçevesinde güm-
rük idareleri yargı mercileri bir ted-
bir koyana dek eşyayı 20 güne kadar
alıkoyabilecek ve bu uygulama hak
sahibinin talebi halinde iki yıl süre
ile her ithalatta tekrarlanabilecektir.
AB’nin fikri ve sınai mülkiyet hak-
larının gümrükte uygulanması ile
ilgili Tüzüğü
10
ve Gümrük Kanunu-
muzun
11
ilgili hükümleri TRIPS’in
bu hükümleri ile uyumludur. Güm-
rük idaresine henüz bir talepte bulu-
nulmadığı durumda ve söz konusu
eşyanın fikri ve sınaî mülkiyet hak-
larını ihlal ettiğine dair açık deliller
olması halinde, hak sahibinin geçerli
bir başvuruda bulunabilmesini temi-
nen, gümrük idareleri tarafından
eşya re’sen alıkonulabilir.
AB Tüzüğüne göre paralel ticaret
konusu olan, yani hak sahibinin izni
ile üretilmiş ancak izni olmaksızın
Avrupa Ekonomik Alanında ilk kez
pazara sunulmuş eşya gerçek eşyadır
ve bu nedenle gümrük idarelerinin
çabalarını bu tür eşyaya odaklaması
uygun değildir.
12
Dolayısı ile yasa-
dışı paralel ticaret ve aşırı üretim bu
Tüzük kapsamı dışında tutulmuştur.
Gümrük Kanunumuzda ise bu
husus “Fikri ve sınaî haklar mevzu-
atına göre korunması gereken hak-
lar ile korunmuş ve hak sahibinin
izni ile üretilmiş eşyanın; hak sahi-
binin rızası dışında bir gümrük işle-
mine tabi tutulması veya hak sahibi-
nin onayladığından farklı şartlarda
üretilmesi veya başka şartlarda bir
marka taşıması halinde, söz konusu
eşya bu madde hükümleri kapsamı
dışında tutulur” şeklinde düzenlen-
miştir.
13
Gümrük Yönetmeliğinin bu hükme
açıklık getirmesi beklenirken, bir-
takım değişiklik ve ifadelerle konu
daha karmaşık bir hale gelmiştir.
14
Ancak, TRIPS Anlaşmasının sıklıkla
tekrarlanan önemli bir ilkesi odur
ki, geçici önlemler iptal edildiği tak-
dirde veya başvuru sahibinin her-
hangi bir fiili veya ihmali nedeniyle
zaman aşımına uğradığı takdirde
veya herhangi bir fikri mülkiyet hak-
kının ihlal edilmemiş olduğu veya
ihlal tehdidinin bulunmadığı sonra-
dan tespit edildiği takdirde, adli mer-
ciler davalının talebi üzerine, başvu-
rana davalıya bu önlemlerin neden
olduğu zarara karşılık uygun bir taz-
minat ödemesini emretme yetkisine
sahip olacaklardır”.
15
Yetkili merci-
ler davalıyı ve kendilerini korumak
ve suistimali önlemek için başvuru
sahibinden teminat veya eşdeğer bir
güvence vermesini isteme yetkisine
sahip olacaklardır.
16
AB Tüzüğü çerçevesinde başlatılan
işlemlere hak sahibinin kendi tasar-
rufu veya ihmali ile devam edileme-
mesi veya söz konusu eşyanın fikri
ve sınai haklarını ihlal eder nitelikte
olmadığının tespit edilmesi halinde,
hak sahibi beyan sahibine veya
eşyayı elinde bulunduran kişiye karşı
özel olarak uygulanacak hüküm-
ler uyarınca sorumlu olacaktır.
17
Ayrıca, Üye ülkeler hak sahiplerinin
bu Tüzük ile belirlenen yükümlülük-
lere uygun hareket etmelerini, gerek-
tiğinde ceza tayin eden hükümler de
koymak suretiyle sağlayacaktır. Geti-
rilen cezalar etkin, fiille orantılı ve
caydırıcı olacaktır.
18
Gümrük Kanunumuzda maalesef
bu konularda hükümler bulunma-
maktadır. Gümrük Yönetmeliğinde
de, belirtilen işlemlere hak sahibi-
nin kendi tasarrufu veya ihmali ile
devam edilememesi veya söz konusu
eşyanın fikri ve sınai haklarını ihlal
eder nitelikte olmadığının tespit
edilmesi halinde, gümrük işlemlerini
gerçekleştiren kişilere karşı sorum-
luluğu kabul ettiğine dair elektronik
beyanın başvuruya ekleneceği, hak
sahibinin eşyanın gümrük gözetimi
altında tutulmasına ilişkin tüm mas-
rafları üstlendiğini belirteceği ifade
edilmiştir.
19
Ayrıca, Türk gümrük mevzuatının
sistematiği de TRIPS ve AB Tüzü-
ğünün sistematiğine paralel değil-
dir. TRIPS zaten bir uluslararası
anlaşma olarak kanun hükmündedir
ve AB Tüzüğü hükümlerinin de Türk
hukukunda normal olarak kanun
şeklinde yer alması beklenirken, söz
konusu Tüzük hükümlerinin bazıları
tek fıkra halinde bir araya getirilerek
Gümrük Kanununun 57’nci Madde-
sinin birinci ve ikinci fıkraları oluş-
turulmuş, kalan hükümlerden bir-
çoğuna da (tamamı değil) Gümrük
Yönetmeliğinde yer verilmiştir.
Sonuç itibariyle, yukarıda bahse-
dilen mevzuat karmaşıklık ve nok-
sanlıkları nedeniyle, yani TRIPS’in
ve AB Tüzüğünün kanunla düzen-
lenmesi gereken bazı hükümlerinin
Gümrük Kanununda yer almaması,
Gümrük Yönetmeliğinde yer alan
hükümlerin de yeterince açık ve hak
sahiplerinin sorumluluklarını içe-
recek nitelikte olmaması nedeniyle,
Türk mevzuatındaki hükümler tek
taraflı olarak fikri ve sınai mülki-
yet hak sahiplerini koruyan bir nite-
lik arz etmektedir. Hak sahiplerinin
başvurusu üzerine bu koruma para-
lel ithalat konusu eşya için iki yıla
kadar sürmekte, her bir ithalat için
her defasında işlemler 20 güne kadar
geciktirebilmekte ve paralel ithalat
yapanlar zarara uğratılarak fiiliyatta
ithalata tarife dışı bir engel yaratıl-
mış olmaktadır.
Bütün bu engellemeler ve gecikme-
ler de paralel ithalat konusu eşyanın
maliyetlerini attırmakta, dolayısı ile
tüketiciye daha yüksek fiyattan ulaş-
ması ile sonuçlanmaktadır.
GÜMRÜK MÜŞAVİRİ |
46
14